Nebelwerfer od de strony

czyli

Nareszcie osiągnęliśmy dno

Jednym z częstszych wykopkowych znalezisk na dawnych polach bitew czy poligonach, na których używana była niemiecka artyleria rakietowa, są tylne dna komór spalania pocisków rakietowych stabilizowanych obrotowo - zwane z niemieckiej terminologii "turbinami". Masywne stalowe elementy, najczęściej oddalone od głowicy bojowej, stąd i z reguły przeżywające upadek pocisku mniej więcej w całości.

O ile ich podejmowana choćby na forach identyfikacja jako "nebelwerfer" nie budzi specjalnej wątpliwości, to dalsze określenie dokładnego typu pocisku nie jest już, najczęściej, nie wiedzieć czemu, takie zupełnie oczywiste - a wszak powinno, bo poszczególne typy den różnią się od siebie najczęściej bardzo dobitnie. Z reguły, w przypadku najczęściej spotykanych typów, wystarczy wręcz tylko policzyć dysze, aby identyfikacja była już całkowicie, lub niemal całkowicie, jednoznaczna.

Spójrzmy więc na podstawowe cechy tylnych den komór spalania niemieckich pocisków rakietowych o stabilizacji obrotowej (a także kilku o stabilizacji brzechwowej, acz posiadających kilka dysz), w takiej oto umownej klasyfikacji. Fakt, jest na tym wykazie nieco pocisków, hmmm, delikatnie mówiąc egzotycznych - ale biorąc pod uwagę, jakie wynalazki bywają w praktyce znajdywane, bezpieczniej zaprezentować i takie.

Pocisk	Ilość dysz	Średnica [mm]	Rodzaj dna	Uwagi
DSR 1000 (NZ)	4	86	nakręcane zagłębione	spłonka mechaniczna
8,6 cm R-Spgr L/4,5	4 6	86	nakręcane zagłębione	spłonka mechaniczna
21 cm R Lg	6	~205	wewnętrzne, płaskie	osobne dysze centralny otwór ~110 mm
RZ 65 (Schw.)	6	73	nakręcane zagłębione	spłonka mechaniczna
8,6 cm R-Spgr L/4,8 Kz	6	86	nakręcane zagłębione	spłonka mechaniczna
Taifun P	6+1	96	wewnętrzne, płaskie	osobne dysze bez skosu
Pr Gs 41 7,3 cm R Sprgr	7+7	73	nakręcane, płaskie	spłonka mechaniczna
7,3 cm R-Spgr 500	7+7	73	nakręcane, płaskie	spłonka mechaniczna
RZ 65 (Digl.)	7+7	73	nakręcane, płaskie	spłonka mechaniczna
DSR 400 DSR 1000 (Schw) 8,6 cm RLg 8,6 cm R-Spgr L/4,8 8,6 cm R-Spgr L/5,5	8	86	nakręcane zagłębione	spłonka mechaniczna
11 cm R-Gerät	10	110? 114?	nakręcane zagłębione
30 cm Wk 42 Spr	18	~210	wkręcane, płaskie	zapłonnik Zdschr. C/23
21 cm Wgr 42 Spr	22	214	wkręcane zagłębione	centralne gniazdo zapłonnika
Flakrakete 42	24+12	214	wkręcane, płaskie	zapłonnik mod. Zdschr. C/22
28 cm Wk Spr 32 cm Wk Fl	26	158	nakręcane zagłębione	centralne gniazdo zapłonnika
15 cm R Lg	26	158	nakręcane z głowicą	tylna głowica z blachy dysze bez skosu
15 cm Wgr 41 wKh	26	158	nakręcane z głowicą	przyspawana głowica otwór do napełniania głowicy
15 cm Wgr 41 Spr	26	158	nakręcane z głowicą	nakręcana głowica
38 cm RSprgr 4681 38 cm RHlgr 4692	32 (4x8)	380	wkręcane	centralne gniazdo zapłonnika

Niezbędne objaśnienia:

• Ilość dysz - jeśli dysze ułożone są w więcej niż jednym pierścieniu, ich ilość podana jest w kolejności zewnętrzne + wewnętrzne.
• Średnica - maksymalna średnica dna.
• Rodzaj dna: 
• nakręcane- dno z gwintem żeńskim, nakręcane na zewnętrzny gwint ścianki komory spalania.
• wkręcane - dno z gwintem męskim, wkręcane w wewnętrzny gwint ścianki komory spalania.
• wewnętrzne - dno umieszczone wewnątrz komory spalania, mocowane w sposób inny niż gwint (zaciskowo, spawane itp.)
• płaskie - cała zewnętrzna powierzchnia dna stanowi jednolitą płaszczyznę, na której umieszczone są dysze (pomijając, oczywiście, takie czy inne drobne zagłębienia). 
• zagłębione - wewnątrz pierścienia dysz powierzchnia dna jest w taki czy inny sposób wyraźnie zagłębiona w stosunku do wylotów dysz.
• z głowicą - do dna, wewnątrz pierścienia dysz, zamontowana jest od tyłu głowica bojowa, wobec czego dno posiada w tym miejscu odpowiedni kołnierz.
• Uwagi:
• spłonka mechaniczna - spłonka zapalająca pobudzana mechanicznie osadzona trwale w gnieździe pośrodku dna.
• zapłonnik - elektryczny zapłonnik artyleryjski, permanentnie wkręcony w gniazdo pośrodku dna. Jeżeli nie jest wzmiankowana ani spłonka, ani zapłonnik, silnik wyposażony był w zapał umieszczany w dyszy czy odpowiednim gnieździe przed strzałem i wylatujący po odpaleniu silnika.
• osobne dysze - dysze nie wykonywane bezpośrednio w grubości dna, ale osadzone w nim jako osobne, wystające na zewnątrz elementy. 

Na powyższym przykładzie widzimy od lewej RZ 65 z silnikiem na proch dymny (Schw.), RZ 65 z silnikiem na proch bezdymny (Digl.) oraz 7,3 cm R Sprgr. Pierwsza ma dno zagłębione i 6 dysz, dwie kolejne mają - wg systemu przyjętego w tabeli - 7+7 dysz oraz dna płaskie. Wszystkie trzy dna są nakręcane, pośrodku widać wprasowane spłonki. Morskie rakiety 8,6 cm miały dna kształtem podobne do tego po lewej, acz różniące się ilością dysz.

A tu na przekroju przykład dna wkręcanego płaskiego (acz z zewnętrznym rantem dookoła), z dwoma pierścieniami dysz. Centralnie wkręcony zapłonnik elektryczny.

 

Tak z kolei wyglądać może dno z osobno osadzonymi dyszami. Samo dno w tym konkretnym przypadku jest płaskie, ale otoczone oddzielnym zewnętrznym kołnierzem, a przez jego środek przechodzi zasobnik gwiazdki oświetlającej.

 

Prawda, że proste?