8,8 cm Flak L/56 - niuanse identyfikacji (cz. 1)

Jako, że ukazał się właśnie w krajowym czasopiśmie artykuł poświęcony niemieckim armatom przeciwlotniczym 8,8 cm, myślę sobie, że warto usystematyzować nieco kwestię identyfikacji poszczególnych wersji armaty 8,8 cm Flak L/56 - bo nieraz nie radzą sobie z tym zadaniem nawet autorzy opracowujący monografie tych dział. O ile bowiem zmiany wprowadzane w poszczególnych wersjach armaty są w miarę szczegółowo opisywane w literaturze, to przełożenie tego na wygląd zewnętrzny - zwłaszcza wobec występującej w praktyce pewnej różnorodności podzespołów - sprawia wielu, nie wiedzieć czemu, poważne problemy.

Na pierwszy ogień weźmy sobie standardowe holowane odmiany przeciwlotnicze, najczęściej występujące na zdjęciach.

Holowane wersje przeciwlotnicze armaty 8,8 cm Flak L/56 - cechy charakterystyczne

	8,8 cm Flak 18	8,8 cm Flak 36	8,8 cm Flak 37
Lufa	każda (najczęściej RA 1)	każda (najczęściej RA 9)	każda (najczęściej RA 9)
Łoże dolne	18	36	36
Podwozie	Sd.Ah. 201	Sd.Ah. 202 (204)	Sd.Ah. 202 (204)
Dosyłacz	jest	jest	nie ma
Odbiorniki	30	30	37
Nastawnica zapalników	18, 19	18, 19	37, 18/41
Tarcza	każda	każda	każda
Inne cechy	- pionowa podpora pod lufę	- ukośna podpora pod lufę	- ukośna podpora pod lufę

I KOMENTARZA SŁÓW KILKA

Lufa

Wszystkie typy luf – wczesna dwuczęściowa (RA 1), pięcioczęściowa (RA 9) oraz późna dwuczęściowa – mogły być wymiennie stosowane we wszystkich wersjach armaty i dlatego, co jest najczęściej popełnianym w literaturze błędem, lufa nie może być podstawą do rozpoznania wersji. Choć trzeba przyznać, że statystycznie działa miały najczęściej „swoje” lufy.

Łoże dolne

Holowane wersje 8,8 cm Flak L/56 posiadać mogły dwa typy łóż dolnych:

• Typ 18 – centralna platforma łoża miała kształt ośmiokąta i była gęsto nitowana, na górnej powierzchni przedniego ogona pokrywa zasobnika na osprzęt, gniazdo kabla transmisji danych na końcu tylnego ogona, gniazda kotew do wewnątrz od podnośników, okrągłe płyty oporowe bocznych podnośników, zaokrąglone końcówki składanych ogonów.
• Typ 36 - centralna platforma spawana, w kształcie kwadratu obróconego o 45 stopni w stosunku do osi działa, zasobnik na osprzęt i gniazdo kabla transmisji danych na bocznych ścianach platformy, gniazda kotew na końcówkach ogonów (na zewnątrz od podnośników), kwadratowe płyty oporowe podnośników, prostokątne końcówki ogonów, na wzdłużnych ogonach charakterystyczne wsporniki z hakami do podnoszenia działa na podwozie.

Podwozie

Chyba najbardziej rzucająca się w oczy cecha pozwalająca rozpoznać armatę 8,8 cm Flak 18 praktycznie z każdego kierunku - o ile nie pomyli jej się z 8,8 cm Pak L/56...

• Sd.Ah. 201 – dwa wózki jednoosiowe, przedni dwukołowy z płaskimi błotnikami, tylny czterokołowy z półokrągłymi błotnikami mocowanymi za pomocą wsporników rurowych.
• Sd.Ah. 202 – dwa takie same jednoosiowe czterokołowe wózki, z głębokimi półokrągłymi błotnikami mocowanymi za pomocą wsporników z ceownika. Alternatywnie i doraźnie możliwe było użycie podwozia Sd.Ah. 204 – od wersji 202 odróżniało się wizualnie pojedynczymi kołami i brakiem bębnów na kable umieszczonych na błotnikach; używano je jednak z reguły do transportu zmodyfikowanych na przewoźne dział na łożach fortecznych.

Dosyłacz

Hydopneumatyczny, zlokalizowany na lewym wsporniku powrotnika – charakterystyczny długi pręt z lewej strony powyżej lufy. Praktycznie nigdy nie był używany, z reguły złożony na pół, lub ze zdemontowaną tylną częścią, lub zdemontowany w ogóle – w tym ostatnim przypadku na wsporniku powrotnika widoczne jednak było rurowe gniazdo do montażu dosyłacza. W przypadku 8,8 cm Flaka 37 najczęściej nie ma ani dosyłacza, ani gniazda, rzadziej natomiast występuje samo gniazdo obustronnie zaślepione pokrywkami.

Odbiorniki

Służące do przekazywania z przyrządu centralnego baterii do działa azymutu, kąta położenia i nastawy zapalnika – dwa zlokalizowane na stanowiskach celowniczych po prawej stronie łoża górnego, trzeci na nastawnicy zapalników po lewej stronie łoża górnego. Występowały dwa rodzaje odbiorników:

• Typ 30 – w kształcie bębna z promieniście żebrowaną powierzchnią czołową mieszczącą żarówkowe wskaźniki nastaw. Odbiorniki celowniczych mogły być dodatkowo zacienione rurowymi osłonami.
• Typ 37 – prostopadłościenna obudowa z dwoma wskazówkowymi wskaźnikami obok siebie pod wspólnym okienkiem.

Nastawnica zapalników

Zlokalizowana po lewej stronie łoża górnego:

• Typ 18 lub 19 – duża pudełkowata obudowa, gniazda na jeden lub dwa pionowo umieszczone naboje z tyłu na dole (Bogiem a prawdą – nigdy nie widziałem na zdjęciu wersji na jeden nabój); wskaźnik odbiornika typu 30 umieszczony poziomo, płasko na górnej powierzchni korpusu nastawnicy. Nastawniczy zajmował miejsce na rozkładanym siedzisku, tyłem do przodu.
• Typ 37 – identyczna jak poprzednia na dwa naboje, odróżnia się wskaźnikiem odbiornika typu 37 umieszczonym w dużej wystającej skośnej obudowie na górze korpusu nastawnicy;
• Typ 18/41 (acz nie jestem jednak pewien prawidłowości tego oznaczenia) – w postaci poziomej belki, na której z tyłu układany był horyzontalnie nabój, a z przodu znajdowała się niewielka obudowa mechanizmu z umieszczonym na górze skierowanym w bok odbiornikiem typu 37. Brak siedziska dla nastawniczego. Najrzadszy typ nastawnicy, spotykany w końcu wojny, głównie na działach stacjonarnych.

Tarcza

Wszystkie odmiany tarcz (płaska, płaska poszerzona, tłoczona) mogły być wymiennie stosowane na wszystkich wersjach armat i dlatego tarcza nie może być podstawą do rozpoznania wersji. Aczkolwiek 8,8 cm Flak 18 bardzo rzadko miewał tarczę tłoczoną.

Inne cechy

• Podpora pod lufę – w przypadku 8,8 cm Flak 18 podpora po rozłożeniu i podparciu lufy do transportu ustawiona jest pionowo. W działach 8,8 cm Flak 36 i 37 jest wyraźnie pochylona w stronę wylotu lufy.

Reasumując...
Wbrew przyjętej powszechnie praktyce, identyfikując na zdjęciu odmiany działa 8,8 cm Flak L/56 nie patrzymy na lufę. W ogóle. Wzrok kierujemy natomiast na odbiorniki, łoże dolne i podwozie. Cenną wskazówką może być też obecność dosyłacza.

Ciąg dalszy - część 1½, czyli wielkie zamieszanie z nastawnicami zapalników